چرا هارد دیسک خراب می‌شود؟ نشانه ها و دلایل خرابی هارد که باید بدانید

همچون تمامی قطعات الکترونیکی، هاردها نیز طول عمر مشخصی دارند و برای همیشه نمی توانند بدون ایراد کار کنند. این موضوع سبب می شود پس از مدتی قطعات موجود در آن ها به صورت ناگهانی خراب شود. اگرچه در بسیاری از اوقات علت خرابی هارد مشخص نیست اما امکان جایگزینی این قطعات وجود دارد. به همین خاطر در ادامه این مطلب از شهر سخت افزار به بیان نشانه ها و دلایل خراب شدن هارد دیسک پرداخته‌ایم.

این روزها لپ  تاپ ها و کامپیوترهای خانگی نقشی مهم در زندگی روزمره ما ایفا می کنند. ممکن است از این دستگاه ها در محل کار یا مدرسه استفاده کنیم و خرابی آن ها سبب شود که فعالیت های ما در این دو محل با اختلالات جدی روبرو شود. به همین دلیل بهتر است با اقداماتی که بعضاً بسیار ساده هستند از خرابی آن ها جلوگیری کنیم یا حداقل نشانه های خرابی هارد را زودتر از آنکه دیر شود شناسایی نماییم.

بدون شک یکی از مهم ترین قطعات موجود در لپ تاپ ها و کامپیوترهای خانگی، درایوهای ذخیره  سازی اطلاعات است. تقریباً تمامی ما اطلاعاتی مهم و حیاتی را بر روی این درایوها ذخیره می کنیم و حتی فکر از دست دادن آن ها نیز برایمان کابوس وار و وحشتناک است. این موضوع سبب می شود که توجه مداوم به این درایوها از اهمیت زیادی برخوردار باشد و اقداماتی ویژه ای را برای حفظ سلامتی آن ها در پیش بگیریم.

خوشبختانه بسیاری از کامپیوترها و لپ تاپ های مدرن امروزی به حافظه های SSD مجهز شده اند که نسبت به هارد دیسک ها، درایوهای مقاوم تر و منسجم تری محسوب می شوند. حافظه های SSD دارای قطعات مکانیکی نیستند و به همین دلیل محافظت از آن ها نسبت به حافظه های هارد دیسک راحت تر است.

حذف قطعات مکانیکی در حافظه های SSD سبب شده است که آن ها در برابر شوک، سقوط از ارتفاع و لرزش مقاوم تر باشند. البته باید توجه داشت که حافظه های SSD نیز همچون حافظه های فلش در صورت نگه داری به صورت غیراصولی می توانند آسیب ببینند.

در همین رابطه بخوانید:

- تفاوت رنگ بندی هاردهای شرکت وسترن دیجیتال در چیست؟

اما اگر این روزها در سیستم خانگی یا لپ تاپ خود از حافظه های هارد دیسک استفاده می کنید بهتر است به ادامه این مطلب در مورد علائم سوختن هارد توجه ویژه ای داشته باشید. این حافظه ها معمولاً پیش از اینکه به طور کامل خراب شوند و دیگر نتوانند به فعالیت خود ادامه دهند حداقل یکی از حالت های زیر را دارند. می توانید با بررسی هارد دیسک سیستم خود و شناسایی این حالت ها حداقل پیش از خرابی کامل، اطلاعات مهم و حیاتی خود را از آن ها خارج کنید.

تشخیص خرابی های هارد دیسک با استفاده از داده‌های S.M.A.R.T

S.M.A.R.T مخفف Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology به معنای فناوری خودنظارتی، تحلیل و گزارشگری است. این فناوری به هارد دیسک اجازه می‌دهد تا به طور مداوم وضعیت خود را بررسی کند و اطلاعات مربوط به این بررسی ها را در قالب پارامترهای S.M.A.R.T ذخیره کند. پارامترهای S.M.A.R.T شامل اطلاعات مختلفی در مورد وضعیت هارد دیسک هستند، از جمله:

• Health: وضعیت کلی هارد دیسک
• Temperature: دمای هارد دیسک
• Power-on Hours: تعداد ساعاتی که هارد دیسک روشن بوده است
• Start/Stop Count: تعداد دفعات روشن و خاموش شدن هارد دیسک
• Reallocated Sectors Count: تعداد بدسکتوری های هارد دیسک که به بخش های سالم منتقل شده اند
• Spin-Up Time: زمان لازم برای راه اندازی هارد دیسک

پارامترهای S.M.A.R.T می‌توانند برای نظارت بر سلامت هارد دیسک و تشخیص مشکلات احتمالی استفاده شوند. اگر یکی از پارامترهای S.M.A.R.T به حالت هشدار یا خطای برسد، این بدان معناست که هارد دیسک ممکن است در معرض خرابی باشد. در اینجا برخی از پارامترهای S.M.A.R.T مهم تر آورده شده است:

• Reallocated Sectors Count: این پارامتر تعداد بدسکتوری های هارد دیسک که به بخش های سالم منتقل شده اند را نشان می‌دهد. افزایش این پارامتر می‌تواند نشانه ای از خرابی هارد دیسک باشد.
• Raw Read Error Rate: این پارامتر میزان خطا در خواندن اطلاعات از هارد دیسک را نشان می‌دهد. افزایش این پارامتر می‌تواند نشانه ای از خرابی هارد دیسک باشد.
• Seek Error Rate: این پارامتر میزان خطا در حرکت هد هارد دیسک را نشان می‌دهد. افزایش این پارامتر می‌تواند نشانه ای از خرابی هارد دیسک باشد.
• Power-on Hours: این پارامتر تعداد ساعاتی که هارد دیسک روشن بوده است را نشان می‌دهد. افزایش این پارامتر می‌تواند نشانه ای از کاهش عمر هارد دیسک باشد.

برای بررسی پارامترهای S.M.A.R.T هارد دیسک می‌توانید از نرم افزارهای مختلفی استفاده کنید. برخی از نرم افزارهای محبوب برای بررسی پارامترهای S.M.A.R.T عبارتند از:

• CrystalDiskInfo: این نرم افزار رایگان و منبع باز است و برای ویندوز، macOS و لینوکس در دسترس است.
• Hard Disk Sentinel: این نرم افزار پولی است و برای ویندوز و macOS در دسترس است.
• SeaTools: این نرم افزار رایگان است و برای ویندوز در دسترس است.

با بررسی منظم پارامترهای S.M.A.R.T هارد دیسک می‌توانید از خرابی احتمالی هارد دیسک جلوگیری کنید یا آن را به موقع شناسایی کنید.

در نوشتار پیش رو به معرفی 5 پارامتر مهم علل خرابی هارد می‌پردازیم که ضمن اطلاع از دلایل خراب شدن هارد دیسک، می‌تواند خرابی احتمالی را با دقت بسیار بالا پیش‌بینی کند.

همان‌طور که می‌دانید S.M.A.R.T یک سیستم نرم افزاری در سطح Firmware هارد دیسک‌ها است که با هدف پیش بینی علت خرابی هارد، پارامترهای مختلفی را پایش و گزارش می‌کند. در حقیقت هدف از پیاده سازی استاندارد S.M.A.R.T در هارد دیسک‌ها پیش بینی دلایل خرابی هارد دیسک ها برای کاربر و تعویض آن پیش از وقوع خرابی است.

در همین رابطه بخوانید:

- راه های افزایش سرعت و بهبود عملکرد حافظه SSD
- آموزش تبدیل پارتیشن MBR به GPT در ویندوز بدون پاک شدن اطلاعات

همچنین سازندگان و تعمیرکاران از اطلاعات S.M.A.R.T جهت عیب یابی استفاده می‌کنند. اهمیت S.M.A.R.T غیر قابل انکار است اما در تفسیر اطلاعات آن بسیاری مواقع اشتباه رخ می‌دهد، برای مثال برنامه‌های غیر تخصصی و غیر استاندارد با کوچک‌ترین تغییری در پارامترهای S.M.A.R.T، هشدارهای گمراه کننده به کاربر نمایش می‌دهند یا به سادگی از خطاهای جدی می‌گذرند که در نهایت به خرابی ناگهانی می‌انجامد.

اطلاعات S.M.A.R.T در همه هارد دیسک‌ها یکسان نیست، همچنین تعداد پارامترهای آن در محصولات سازندگان مختلف متفاوت است و حتی کارکرد آنها نیز می‌تواند متفاوت باشد، با این حال از مجموع ده‌ها پارامتر آن، باید 5 پارامتر خراب شدن هارد اکسترنال را جدی گرفت و هرگونه تغییر در آنها می‌تواند پیش بینی کننده خرابی باشد. این پنج پارامتر شامل موارد زیر است:

• Reallocated_Sector_Count
• Reported_Uncorrectable_Errors
• Command_Timeout
• Current_Pending_Sector_Count
• Offline Uncorrectable

مطالعات انجام شده بر روی نزدیک به 40,000 دستگاه هارد دیسک نشان می‌دهد پنج پارامتر فوق با دقت و اطمینان نسبتاً بالایی قادر به پیش بینی خرابی های هارد دیسک‌ها هستند، بنابراین آنها را جدی بگیرید.

در ادامه به تشریح هر یک از پارامترهای پنج گانه خرابی هارد اکسترنال می‌پردازیم:

پارامتر Reallocated_Sector_Count

مقدار گزارش شده این پارامتر بررسی مشکلات هارددیسک را باید کاملاً جدی گرفت، چرا که این پارامتر به عنوان یکی از دلایل خراب شدن هارد دیسک بیانگر تعداد سکتورهای جابجا شده است، به بیانی دیگر Reallocated_Sector_Count تعداد بدسکتورها را بازتاب می‌دهد و با عبور از صفر یا افزایش آن، شانس خرابی و از دست رفتن اطلاعات به شدت افزایش می‌یابد. جابجایی داده‌های ثبت شده در سکتورهای معیوب (Reallocating) این امکان را فراهم می‌کند تا به رغم وجود سکتورهای معیوب بتوان از هارد دیسک استفاده کرد. هرچند وجود یک یا چند سکتور خراب لزوماً نگران کننده نیست، اما افزایش آن را باید زنگ خطر دانست.

• مقدار عادی: صفر
• اهمیت: بسیار جدی
•  مقدار هشدار دهنده: مقدار غیر صفر

خطاهای Reported_Uncorrectable_Errors

این پارامتر به عنوان یکی از نشانه های خرابی HDD تعداد خطاهای غیر قابل اصلاح رخ داده در خواندن اطلاعات را نشان می‌دهد. خطاهای غیر قابل اصلاح از طریق مکانیزم های تصحیح خطا تعبیه شده به معنای وجود مشکلی جدی در سطح هارد دیسک است و خطاهای رخ داده به خرابی اطلاعات ذخیره شده می‌انجامد.

توصیه می‌شود به محض افزایش مقدار Reported_Uncorrectable_Errors به پشتیبان گیری از اطلاعات هارد دیسک و تعویض آن اقدام کنید.

• مقدار عادی: صفر
• اهمیت: بسیار جدی
• مقدار هشدار دهنده: مقدار غیر صفر

مشخصه Command_Timeout

این پارامتر بررسی علت خرابی هارد، تعداد فرامین خواندن-نوشتن ناتمام را نشان می‌دهد که حاکی از وجود خطای بسیار جدی است و قویاً توصیه می‌شود آن را جدی بگیرید. در صورتی که با تعویض کابل رابط همچنان این مقدار افزایش پیدا کرد، برای تعویض فوری هارد دیسک اقدام کنید.

• مقدار عادی: صفر
• اهمیت: بسیار جدی
• مقدار هشدار دهنده: مقدار غیر صفر

بررسی پارامتر Current_Pending_Sector_Count

این پارامتر خرابی های هارد، بیانگر تعداد سکتورهای موجود در صف جابجایی است، به عبارتی دیگر تعداد سکتورهای ضعیف را نشان می‌دهد که جهت جابجایی به سکتورهای سالم در صف قرار گرفته‌اند. عبور این مقدار از صفر به معنای وجود سکتور معیوب است. در صورتی که مقدار این پارامتر به صفر کاهش پیدا نکرد یا افزایش یافت، آن را به عنوان دلایل سوختن هارد کامپیوتر و زنگ خطر جدی تلقی کنید.

• مقدار عادی: صفر
• اهمیت: بسیار جدی
• مقدار هشدار دهنده: مقدار غیر صفر

خطای Offline Uncorrectable

این پارامتر که با نام‌های Uncorrectable Sector Count و Off-Line Scan Uncorrectable Sector Count نیز شناخته می‌شود، مجموع تعداد خطاهای رخ داده در نوشتن-خواندن اطلاعات در یک سکتور را نشان می‌دهد و افزایش آن به معنای وجود عیب جدی در سطح دیسک (پلاترها) یا دیگر اجزای متحرک هارد دیسک است. مقدار این پارامتر بسیار حیاتی بوده و افزایش آن از علائم سوختن هارد دیسک محسوب می‌شود.

• مقدار عادی: صفر
• اهمیت: بسیار جدی
• مقدار هشدار دهنده: مقدار غیر صفر

علاوه بر 5 پارامتر معرفی شده که جهت خواندن و بررسی آنها باید از برنامه‌های ارائه شده توسط خود سازنده یا برنامه‌های مستقل نظیر CrystalDiskInfo استفاده کنید، علائم و نشانه‌های دیگری نیز وجود دارد که در ادامه این مطلب از شهر سخت افزار بدان پرداخته‌ و دلایل خراب شدن هارد را بیان کرده‌ایم.

صداهای غیر عادی، علت خرابی هارد کامپیوتر

اگرچه هارد دیسک ها، حافظه هایی ارزان قیمت محسوب می شوند اما در مراحل تولید آن ها از قطعات و فناوری هایی استفاده می شود که به استحکام و دوام آن ها کمک زیادی می کند.

این حافظه ها دارای قطعاتی با عنوان پلاتر هستند که با سرعت هزاران دور بر دقیقه می چرخند. علاوه بر این بازوی طراحی شده در این حافظه ها نیز به گونه ای عمل می کنند که در چند میلی ثانیه حرکاتی رو به جلو و عقب داشته باشند. اما تمامی این قطعات مکانیکی به گونه ای طراحی شده اند که در هنگام کار، تقریباً هیچگونه صدایی را تولید نکنند.

ممکن است هنگامی که هارد دیسک ها در حال استفاده هستند صدایی آرام شبیه به چرخش و کلیک کردن را در آن ها بشنوید. توجه داشته باشید که این تنها صدایی است که توسط هارد دیسک ها تولید می شود.