بررسی دلایل ایجاد کننده برق بدنه کیس و راه‌های حذف آن

برق گرفتی و احساس سوزش یا جرقه بر روی پوست هنگام تماس با کیس کامپیوتر یک احساس ناخوشایند است. اما چه چیزی باعث برق روی بدنه کیس کامپیوتر می شود و چگونه می توان این مشکل را حل کرد؟ همچنین اتصال بدنه کیس کامپیوتر  چه اهمیتی دارد و نحوه انجام اصولی آن چگونه است؟ در ادامه این نوشتار کاربردی با ما همراه شوید.

اگر شما هم با مشکل برق دار بودن سیستم روبرو هستید و برق روی بدنه کیس احساس می کنید، پیشنهاد می کنیم این مقاله را بخوانید. در ادامه ضمن تشریح علت برق داشتن بدنه کامپیوتر، به روش های رفع آن می پردازیم.

 

برق روی بدنه کیس کامپیوتر یک پدیده رایج است که بسیاری از کاربران رایانه با آن روبرو می‌شوند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که بدنه کامپیوتر دچار پتانسیل الکتریکی شود و با لمس آن، جریان الکتریکی به بدن منتقل شود. این جریان ممکن است باعث احساس سوزش، درد، تشنج یا حتی آسیب به قلب شود.

همچنین ممکن است برق داشتن کیس کامپیوتر منجر به خراب شدن قطعات الکترونیکی داخل آن شود. علت اصلی این پدیده معمولاً نشت جریان و نبود اتصال زمین مناسب است. برق روی بدنه کیس ممکن است از پاور، خازن ها، سیم کشی ها، قطعات فلزی یا حتی پریز برق ساختمان منشأ گیرد. در این مقاله قصد داریم به بررسی علت، خطر و راه حل برق بدنه کیس کامپیوتر بپردازیم.

علت اصلی برق بدنه کیس کامپیوتر چیست و این برق از کجا می‌آید؟

همانطور که در متن بالا ذکر شد، علت اصلی برق روی بدنه کیس سیستم، تداخل الکترومغناطیسی یا Electromagnetic Interference (EMI) است. EMI به هر گونه اختلال ناشی از میدان الکترومغناطیسی گفته می‌شود که می‌تواند توسط دستگاه‌های الکترونیکی تولید شود. این اختلالات می‌توانند از طریق سیم کشی ساختمان، کابل ها، و حتی هوا منتقل شوند.

در مورد کامپیوتر، EMI می‌تواند ناشی از نشت جریان از منبع تغذیه، مادربرد، هارد دیسک، و سایر قطعات الکترونیکی تولید شود. این EMI می‌تواند به بدنه کیس منتقل شود و باعث ایجاد احساس برق گرفتگی شود.

طبق آنچه که اشاره شد، یکی از دلایل اصلی مشکل برق دار بودن سیستم وجود نشت جریان از قطعات سیستم (خصوصاً خود پاور) است.

EMI چگونه ایجاد می‌شود؟

EMI می‌تواند به روش‌های مختلفی به وجود آید. یکی از روش‌های اصلی تولید EMI، تخلیه الکترواستاتیک است. تخلیه الکتریکی استاتیک زمانی اتفاق می‌افتد که دو جسم با بار الکتریکی مخالف با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند. این تخلیه می‌تواند باعث ایجاد شوک خفیف شود.

علت دیگر تولید EMI، استفاده از جریان متناوب (AC) است. AC یا همان برق شهری جریانی است که جهت آن به طور متناوب تغییر می‌کند. این جریان ذاتاً می‌تواند باعث ایجاد میدان الکترومغناطیسی شود. سیم کشی برق و کابل‌ها می‌توانند EMI را از منبع تولید آن به بدنه کیس منتقل کنند. هوا نیز می‌تواند EMI را از طریق انتشار منتقل کند.

چگونه EMI به بدنه کیس منتقل می‌شود؟

همانطور که عنوان شد علت ایجاد EMI تخلیه الکتریکی استاتیک است و مهم نیست که نحوه به وجود آن چگونه باشد. به صورت پایه اگر در یک سیستم، اتصال زمین یا Ground عناصر با هم یکی نباشد، زمینه ایجاد اختلاف پتانسیل بین سطوحی که انتظار ولتاژ یکسان بین آنها داریم بسیار زیاد می‌شود. به همین دلیل تولیدکنندگان قطعات کامپیوتر مانند مادربرد، کارت گرافیک، درایوهای جانبی و ... تلاش می‌کنند تا با ایجاد حفره‌های پیچ که با بستن پیچ‌ها به بدنه کیس متصل می‌شوند، آنها را هم‌پتانسیل کنند.

در نهایت این اتصالات توسط بدنه کیس به پاور سیستم منتقل می‌شود. اینجاست که یک پاور استاندارد با استفاده از مداری به نام فیلتر EMI، وارد عمل شده و مانع از انتقال برق به کیس می شود.

فیلتر EMI در پاور چیست و چه وظایفی دارد؟

برای جلوگیری از برق داشتن بدنه کامپیوتر، پاورها از فیلترهای EMI استفاده می کنند. فیلتر EMI در پاورهای کامپیوتر، یک مدار الکترونیکی است که برای کاهش تداخل الکترومغناطیسی (EMI) از منبع تغذیه استفاده می‌شود. EMI می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سایر دستگاه‌های الکترونیکی شود، بنابراین فیلتر EMI برای جلوگیری از این اختلالات ضروری است.

فیلتر EMI معمولاً شامل عناصر زیر است:

• خازن‌های X: این خازن‌ها برای جلوگیری از عبور جریان متناوب (AC) از منبع تغذیه استفاده می‌شوند. البته می‌توان به این نکته نیز اشاره کرد که وظیفه کلی این خازن رفع تداخلات EMI بین فاز و نول برق شهری پیش از ورود به سیستم است.
• خازن‌های Y: این خازن‌ها برای جلوگیری از عبور جریان مستقیم (DC) از منبع تغذیه استفاده می‌شوند. در پاورهای کامپیوتر وظیفه خازن Y رفع تداخلات بین اتصال زمین (Ground) و فاز و اتصال زمین و نول خواهد بود.
• سیم پیچ‌ها: این سیم پیچ‌ها برای کاهش نویز الکترومغناطیسی استفاده می‌شوند.
• مقاومت‌های اهمی: این مقاومت‌ها برای جلوگیری از عبور جریان‌های ناخواسته از منبع تغذیه استفاده می‌شوند.

استفاده از فیلتر EMI در پاور مزایای زیر را دارد:

• کاهش تداخل الکترومغناطیسی: فیلتر EMI از تداخل الکترومغناطیسی از منبع تغذیه جلوگیری می‌کند. این تداخل می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سایر دستگاه‌های الکترونیکی شود.
• افزایش ایمنی: فیلتر EMI از شوک الکتریکی جلوگیری می‌کند.
• افزایش عمر مفید قطعات: فیلتر EMI از آسیب به قطعات الکترونیکی جلوگیری می‌کند.

فیلتر EMI معمولاً در ورودی منبع تغذیه قرار می‌گیرد. این فیلتر قبل از اینکه برق به سایر اجزای منبع تغذیه منتقل شود، EMI را کاهش می‌دهد. انواع مختلفی از فیلتر EMI وجود دارد. انتخاب نوع فیلتر مناسب به نوع منبع تغذیه و میزان EMI که باید کاهش یابد بستگی دارد.

مشکل آنجاست که معمولاً در پاورهای ارزان یا غیر استاندارد از فیلتر EMI مناسب استفاده نمی شود و حتی گاهی اصلاً وجود ندارد. از همین رو استفاده از پاورهای غیر استاندارد و متفرقه با ریسک برق روی بدنه کیس همراه است.

چگونه EMI باعث ایجاد احساس برق گرفتگی می‌شود؟

وقتی پوست انسان با بدنه کیس کامپیوتری که دارای EMI است تماس پیدا می‌کند، جریان الکتریکی کیس از طریق بدن انسان به زمین منتقل می‌شود. این جریان الکتریکی می‌تواند باعث ایجاد احساس برق گرفتگی شود. جالب اینکه این احساس به شدت به میزان مقاومت موثر بدن شما وابسته است. پس می‌توان گفت که با توجه به دمای بدن شما، فصول سال و منابع مولد EMI در محیط متفاوت بوده و ممکن است گاهی توسط شما احساس شده و گاهی نشود.

همچنین اگر بدن شما یا زمین مرطوب باشد، برق داشتن بدنه کیس می تواند قوی تر احساس شود.

اثر برق بدنه کیس بر سلامتی

در بیشتر موارد، مشکل برق دار بودن سیستم خطرناک نیست. میزان جریان الکتریکی که از طریق بدنه کیس منتقل می‌شود معمولاً بسیار کم است و نمی تواند آسیب جدی به سلامتی وارد کند.

با این حال، در موارد نادر، برق بدنه کیس می‌تواند باعث شوک الکتریکی شود. این شوک الکتریکی می‌تواند باعث درد، سوزش، و حتی از دست دادن هوشیاری شود. ریسک برق گرفتگی بازهم در پاورهای غیر استاندارد و متفرقه بالاتر است.

پاورهای مستعمل و غیر استاندارد پتانسیل بالایی برای ایجاد برق گرفتگی دارند اما پاورهای استاندارد معمولاً از مدار فیلتر EMI خوبی در کنار طراحی اصولی و عایق کاری مناسب برخوردار هستند.

میزان جریان الکتریکی ایمن در بدنه کیس چقدر است؟

طبق استانداردهای ایمنی، میزان جریان الکتریکی ایمن در بدنه کیس کامپیوتر 30 میلی آمپر است. این بدان معناست که اگر جریان الکتریکی از 30 میلی آمپر تجاوز کند، می‌تواند باعث شوک الکتریکی شود. نکته جالب این است که در بسیاری موارد می‌توان با استفاده از فازمتر و اتصال مستقیم آن به بدنه کیس مشاهده کرد که در صورت وجود برق بدنه کیس، چراغ نشانگر فازمتر روشن می‌شود.

برای اندازه‌گیری برق بدنه کامپیوتر می‌توان از ولت‌متر یا مولتی‌مترهای با دقت بالا نیز استفاده کرد. برای این منظور کافیست یک سر پروب مولتی‌متر را به یک قسمت فلزی در ساختمان مانند لوله آب یا پنجره‌های فلزی و سر دیگر آن را به بخش فلزی بدون عایق کیس کامپیوتر متصل کنید.

تجربه نشان داده که میزان ولتاژ اندازه‌گیری شده در این حالت می‌تواند بین 45 تا 125 ولت باشد که طبیعتاً هر چه این ولتاژ بیشتر باشد، توسط بدن ما بیشتر احساس می‌شود. البته این ولتاژ در حالت بیشینه هم چندان جای نگرانی ندارد و علت آن این است که به دلیل عدم وجود یک منبع قدرتمند برای آن، قادر به تولید جریان زیادی نیست و به همین دلیل برق بدنه کامپیوتر نمی تواند خطر جدی برای سلامتی فرد داشته باشد.

چه عواملی می‌توانند باعث افزایش جریان الکتریکی در بدنه کیس شوند؟

عوامل مختلفی می‌توانند باعث افزایش جریان الکتریکی در بدنه کیس و برق دار شدن آن شوند. این عوامل عبارتند از:

• قطعی و اتصالی در کابل ها
• خرابی قطعات الکترونیکی و پاور غیر استاندارد
• وجود گرد و غبار یا آلودگی در کیس کامپیوتر

چگونه می‌توان خطر شوک الکتریکی ناشی از برق بدنه کیس را کاهش داد؟

برای کاهش خطر شوک الکتریکی ناشی از برق بدنه کیس، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• از پریز برق با اتصال به زمین استفاده کنید. این کار باعث می‌شود که جریان الکتریکی اضافی از طریق بدنه کیس به زمین منتقل شود.
• از محافظ برق استفاده کنید. محافظ برق غالباً می‌تواند از ورود EMI به سیستم جلوگیری کند.
• کیس کامپیوتر را از وسایل الکتریکی دیگری که EMI تولید می‌کنند دور نگه دارید.
• قطعات کامپیوتر را به درستی نصب کنید. اتصال نادرست قطعات می‌تواند باعث ایجاد EMI شود.
• از پاور با طراحی استاندارد استفاده کنید. پاورهای استاندارد از طراحی ایمن و مطمئن برخوردار هستند.

آیا برق بدنه کیس به سیستم آسیب می‌رساند؟

از نظر تئوری برقی که از طریق بدنه کیس منتقل می‌شود می‌تواند باعث آسیب به قطعات الکترونیکی شود. این آسیب می‌تواند به صورت خرابی قطعات، کاهش عمر مفید قطعات، یا حتی از کار افتادن سیستم باشد. جریان الکتریکی می‌تواند باعث گرم شدن قطعات الکترونیکی نیز شود ولی در حالت کلی اثرات مخرب خاصی روی هیچ قطعه‌ای از کامپیوتر متصور نیست.

چطور برق بدنه کیس را حذف کنیم؟

راه‌های مختلفی برای حل مشکل برق دار بودن کیس وجود دارد که در ادامه به مرور مهم ترین آنها می پردازیم.

اگرچه شاید چندان منطقی به نظر نرسد ولی در برخی مواقع تعویض فاز و نول که به راحتی با برعکس کردن دوشاخه برق پاور حاصل می‌شود، می‌تواند برق بدنه سیستم را حذف کند. اگر با این اقدام، برق بدنه کیس حذف نشد، راهکارهای بعدی را در پیش بگیرید.

بررسی کنید که پریز برق ساختمان دارای اتصال زمین صحیح باشد. اتصال زمین یک راه انتقال جریان الکتریکی است که باعث محافظت از دستگاه‌های الکترونیکی در برابر اضافه جریان، شوک الکتریکی و آسیب‌های ناشی از صاعقه می‌شود. اتصال زمین اصول و ساختارهایی مشخص دارد و باید به وسیله یک مسیر الکتریکی، راهی برای تخلیه ضروری و ایمنی الکتریسیته با استفاده چاه ارت، به زمین باشد.

در صورت عدم وجود اتصال زمین استاندارد،  یک سیم به زمین (مثلاً یک لوله فلزی) وصل می‌شود و دستگاه‌های برقی به آن سیم متصل می‌شوند.

چک کنید که بدنه کیس دارای پایه‌های عایق باشند. پایه‌های عایق قسمت‌های پلاستیکی یا لاستیکی هستند که قطعات را از تماس با بدنه جلوگیری می‌کنند و جریان الکتریکی را به آن منتقل نمی کنند.

بررسی کنید که قطعات داخلی یا پایه‌های کیس خود را درست نصب و محکم کرده باشید. نصب و محکم کردن قطعات عملی است که باعث می‌شود قطعات به درستی در جای خود قرار گیرند و با هم ارتباط داشته باشند. اگر قطعات را به درستی نصب نکنید، ممکن است باعث ایجاد اتصال کوتاه (Short Circuit)، افت ولتاژ یا برق گرفتگی شوید.

بررسی کنید قطعات از رطوبت، گرد و غبار و حرارت زائد در امان باشند. حفاظت از قطعات عملی است که باعث می‌شود قطعات از آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی محافظت  شوند و عمر آنها طولانی تر شود. اگر قطعات را در محیط‌های خشک، تمیز و خنک نگه دارید، ممکن است باعث کاهش خطر برق گرفتگی، خوردگی، ذوب شدن یا سوختن آنها شوید.

از دستگاه‌های محافظ برق یا محافظ ولتاژ استفاده کنید. این دستگاه‌ها معمولاً (اما نه لزوماً) به نحوی طراحی می‌شوند که در آنها کلیه پارامترهای محافظتی مد نظر قرار گیرد. به همین دلیل وجود EMI در منزل یا محل کار شما تا حد زیادی در مداراتی که پس از محافظ برق قرار می‌گیرند حذف شده و در بسیاری از مواقع به صورت کامل موجب حذف برق بدنه کیس می‌شود.

اگر هیچ کدام از موارد فوق جواب نداد، سعی کنید هنگام استفاده از کامپیوتر، از دمپایی استفاده کنید تا بتواند میزان مقاومت موثر مسیر الکتریکی بسته شده از طریق دست و بدن شما را افزایش داده و مانع عبور جریان الکتریکی شود.

جمع بندی

در این مقاله، به بررسی علت، خطر و راه حل برق بدنه کیس کامپیوتر پرداختیم. به بیان ساده باید گفت این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ولتاژ یا اتصال زمین سیستم یا منبع تغذیه کیس مناسب نبوده یا از فیلترهای EMI در مدار ورودی پاور به صورت صحیح استفاده نشود. این پدیده ممکن است باعث شوک الکتریکی، آسیب به قلب یا خراب شدن قطعات الکترونیکی شود.

از جمله راهکار‌های ساده و علمی برای حذف یا کاهش این پدیده می‌تواند عوض کردن فاز و نول، چک کردن عایق بودن قطعات، اتصال زمین کردن پریز برق، نصب صحیح و محکم کردن قطعات، حفاظت از قطعات و استفاده از محافظ برق استاندارد باشد. در نهایت توصیه می‌شود کاربران همواره از روش‌های اصولی و امن برای رفع این مشکل استفاده کنند.

پاسخ به سوالات پرتکرار

 برق بدنه کیس چیست؟

برق بدنه کیس زمانی رخ می‌دهد که جریان الکتریکی از طریق بدنه کیس به زمین منتقل می‌شود. این جریان الکتریکی می‌تواند باعث شوک الکتریکی شود و همچنین به قطعات الکترونیکی آسیب برساند.

دلایل ایجاد برق بدنه کیس چیست؟

برخی از دلایل ایجاد برق بدنه کیس می‌توانند شامل تداخل الکترومغناطیسی (EMI)، خرابی قطعات الکترونیکی،

قطعی در سیم کشی برق یا گرد و غبار یا آلودگی در کیس کامپیوتر باشد.

آیا برق بدنه کیس خطرناک است؟

در بیشتر مواقع، برق بدنه کیس خطرناک نیست. میزان جریان الکتریکی که از طریق بدنه کیس منتقل می‌شود معمولاً بسیار کم است و نمی تواند آسیب جدی به سلامتی وارد کند. با این حال، در موارد نادر، برق بدنه کیس می‌تواند باعث شوک الکتریکی شود. این شوک الکتریکی می‌تواند باعث درد، سوزش، و حتی از دست دادن هوشیاری شود.

آیا برق بدنه کیس به سیستم آسیب می‌رساند؟

برقی که از طریق بدنه کیس منتقل می‌شود می‌تواند باعث آسیب به قطعات الکترونیکی شود. این آسیب می‌تواند به صورت خرابی قطعات، کاهش عمر مفید قطعات، یا حتی از کار افتادن سیستم باشد.

چگونه می‌توان برق بدنه کیس را تشخیص داد؟

ساده ترین راه برای تشخیص برق بدنه کیس این است که هنگام لمس بدنه کیس، احساس برق گرفتگی کنید. در برخی مواقع دیده شده که اگر بدنه کیس بیشتر از حالت عادی گرم باشد، ممکن است این گرما نشانه ای از وجود برق بدنه کیس باشد.

چگونه می‌توان برق بدنه کیس را حذف کرد؟

برای حذف برق بدنه کیس، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• از پریز برق با اتصال به زمین استفاده کنید: این کار باعث می‌شود که جریان الکتریکی اضافی از طریق بدنه کیس به زمین منتقل شود.
• از محافظ برق استفاده کنید: محافظ برق می‌تواند از ورود EMI به سیستم جلوگیری کند.
• کیس کامپیوتر را از وسایل الکتریکی دیگری که EMI تولید می‌کنند دور نگه دارید.
• قطعات کامپیوتر را به درستی نصب کنید: اتصال نادرست قطعات می‌تواند باعث ایجاد EMI شود.
• کیس کامپیوتر را مرتباً تمیز کنید: گرد و غبار یا آلودگی در کیس کامپیوتر می‌تواند باعث ایجاد EMI شود.

چه زمانی باید به دلیل برق بدنه، کیس سیستم کامپیوتری خود را به یک تکنسین متخصص نشان دهید؟

اگر پس از انجام اقدامات بالا، همچنان برق بدنه کیس را احساس می‌کنید، باید سیستم کامپیوتری خود را به یک تکنسین متخصص نشان دهید. تکنسین متخصص می‌تواند سیستم شما را بررسی کند و علت برق بدنه کیس را تشخیص دهد.